Bầu cử

Sau khi Giáo hoàng Clement V qua đời, Tòa thánh trống ngôi hơn 2 năm, vì các hồng y chia làm ba phe. Sau cùng, ngày 7.8.1316 tại thánh đường tu viện dòng Dominico ở Lyon, Hồng y Jean d’Euse e Cadurco đắc cử và lấy hiệu là Gioan XXII.

Tranh cãi với Ludwig IV

Những cuộc tranh giành của ông với Hoàng đế La-Đức là Ludwig IV đã kéo theo cả một cuộc bút chiến về đề tài những tương quan của các quyền thiêng liêng và trần thế (William của Ockham, Marsilio của Padova).

Hoàng đế Ludwig IV bị Gioan XXII rút phép thông công năm 1324. Ludwig IV ủng hộ những người dị giáo, trong đó có Marsilio của Padova và William của Ockham. Tại Rôma tháng 1 năm 1328, Ludwig IV đã tự phong mình làm Hoàng đế vào tháng 4 và truất phế Gioan XXII vào tháng 5. Hoàng đế chỉ định thay thế ông bằng một tu sĩ Phanxicô lấy hiệu là Giáo hoàng Nicôla V (22-5-1328 - 25-8-1330, chết 16-10-1333).

Linh mục Ockham ủng hộ Ludwig IV, khẳng định quyền của Hoàng đế La-Đức trong lãnh vực trần thế, chủ trương quốc giáo tự trị. Marsilio của Padova đi xa hơn, thượng tôn công đổng, phủ nhận Giáo hoàng Gioan XXII. Theo ông, Giáo hoàng chỉ quyền triệu tập công đồng chứ không có quyền tài phán. Chủ thuyết độc tài hoàng đế bắt đầu manh nha từ đây.

Gioan XXII tuyên bố Friedrich der Schöne mới là Hoàng đế. Sau đó, Ludwig IV bị buộc phải trở về Đức do một liên minh những người Visconti và những người Este, nên Giáo hoàng đối lập Nicôla V bị những người theo phe Giáo hoàng bắt bỏ tù.

Vai trò giáo hoàng

Gioan XXII tạo ra được một bầu khí sống đạo sôi nổi trong Giáo hội. John khởi đầu ngày lễ Chúa Ba Ngôi Chí Thánh và phong thánh cho Thánh Thomas Aquinas. Ông cho xây dựng điện Giáo hoàng Avignon và thành lập toà án Socra Rota. Giáo hoàng nắm lấy sự vận hành thông thường của giáo hội. Ông mở rộng thẩm quyền dành riêng những trao ban chức thánh có lộc, bố trí một chế độ thuế khóa trên các bổng lộc, tạo ra những bộ máy của một chính phủ trung ương.

Tuy đã 72 tuổi, vị tân Giáo hoàng lo tổ chức vấn đề của Giáo triều, thiết lập nhiều địa phận, hạn chế tối đa việc vua chúa can thiệp vào việc đao, lo tăng ngân quỹ cho giáo hội, tổ chức chế độ thuế khóa tòa thánh để đủ chi tiêu mở rộng việc truyền giáo ở Á châu, cũng như giúp đỡ người nghèo. Ngân quỹ đó lên tới 4.5 triệu tiền vàng và còn 800 nghìn khi ông băng hà ngày 4.11.1334. Các Giáo hoàng, nhất là Gioan XXII, gia tăng số nhân viên giáo triều (có khi đến 4000).

Với các dòng tu

Gioan XXII đã bước vào cuộc tranh đấu với các Tiểu đệ (Fraticelles) rồi với Dòng Phanxicô về vấn đề đức khó nghèo. Tháng 11 năm 1323, Giáo hoàng, ban bố tông chiếu Cum inter nonnullos lên án Fraticellos, một nhóm tu sĩ quá khích ở Ý của dòng Phanxico chủ trương rằng: "Đức Ky-tô và các tông đồ xưa không có một của gì cho cá nhân cũng như cho đoàn thể, nên dòng Anh em hèn mọn phải theo đó để tiên tới đức trọn lành. Giáo hoàng đã phủ nhận lởi tuyên bố đó và coi đó như lạc thuyết.

Jean de Jandun - nhà Triết gia và thần học gia gốc miền Ardennes, ở Paris nơi ông dạy học, ông là người đại diện nổi bật nhất của phái Averroès. Thỏa hiệp với Marsilio của Padovae và bị Gioan XXII dứt phép thông công như ông này. Năm 1328, ông trốn sang nương nhờ Louis de Bavière và qua đời ở Todi. Jean de Pouilly - Nhà thần học gốc Picardie, đồ đệ của Godefroid de Fontaines, giáo sư Đại học Paris († sau 1322). Ông này đã tham gia vào vụ kiện của các tu sĩ dòng Đền Thờ, quyền hạn của các dòng hành khất v.v.... Nhiều luận án của ông về quyền giải tội đã bị Gioan XXII lên án.